Kader ve Kazaya İman
Kader, kelime olarak bir şeye gücü yetmek, bir şeyi biçimlendirmek, planlamak, ölçü ile yapmak, kıymetini bilmek, bir şeyi başka bir şeyle mukayese etmek anlamındadır. Kavram olarak ezelden ebede kadar olmuş ve olacak şeylerin Allah (c.c) tarafından bilinmesi ve irade edilmesi manasında kullanılır. Her şeyin Allah’ın (c.c) bu bilgisi ve iradesi çerçevesinde bir kaderi vardır.
Kaza ise kelime olarak hükmetmek, emretmek, muhkem ve sağlam yapmak, yerine getirmek demektir. Kavram olarak kullanıldığında ezelde bilinen ve takdir edilen şeyin, zamanı ve yeri geldiğinde Allah (c.c) tarafından ortaya çıkarılması anlamına gelir.
Kader ve kazaya iman etmek demek, hayır ve şer, iyi ve kötü, canlı ve cansız ne varsa tüm bunların Allah’ın (c.c) bilgisi, dilemesi, kudreti ve yaratması ile mümkün olduğuna, Allah’tan (c.c) başka yaratıcı olmadığına inanmak demektir. Kadere iman, kainatta olan her şeyin bir ölçüye göre bir hikmete göre cereyan ettiğini kabul etmek demektir.
İrade; bir şeyin yapılmasına da yapılmamasına da muktedir olan hayat sahibinin bu iki şıktan birine kendi isteğiyle hükmetmesidir ya da düşüncenin ortaya koyduğu bir gayeye doğru gitme hareketidir. Bu hem Allah’ın (c.c) iradesini hem de kulun iradesini kapsamaktadır. İrade Cenab-ı Hak için olunca küllî irade, kul için olunca cüz’î irade olur.
Cüz’i İrade: İnsana verilen sınırlı özgürlük, tercih etme kabiliyeti. İnsana Allah tarafından verilen özgürlük; dileme, tercih etme kabiliyeti. İnsan, cüz’i iradesi sayesinde davranışlarından sorumlu olur. Bu nedenle kişilerin cüz’i iradelerini kendilerine hem dünyada hem de ahirette yararlı olacak işler için kullanmaları dinimizce tavsiye edilmiştir.
Külli İrade: Allah’ın iradesi, ilahi irade. “Allah’ın istediğini istediği gibi dilemesi ve seçmesi” anlamında Allah’ın mutlak ve sınırsız iradesi. Külli irade, her şeye hâkim olan, her şeyi içine alan iradedir. Yaratma fiili ile birlikte ele alınır. Her şeyin yaratıcısı Allah’tır; hakiki irade de ona mahsustur. Kâinatta Allah’ın külli iradesine aykırı hiçbir olay gerçekleşemez. O’nun irade ettiği şey mutlaka olur, irade etmediği hiçbir şey meydana gelmez. Allah için bir zorunluluk da düşünülemez. Hiçbir şeyi var etmeye veya yok etmeye mecbur değildir. Kimse Allah’ı bir şeyi yapmaya veya yapmamaya zorlayamaz.
Kader inancının doğrudan ilişkili olduğu Allah’a ait sıfatlar ilim, irade, kudret ve tekvin sıfatlarıdır. Bunların yanında yaşatma, öldürme, hidayete erdirme ve dalalette bırakma gibi sıfatlar da kaderle alakalı sıfatlardır.
İnsanın Kader Açısından Durumu:
- İnsan; akıl ve irade sahibi bir varlıktır.
- İnsan, fiillerinden sorumludur.
- İnsana düşünme yeteneği verilmiştir.
- İnsana vahiyle doğru yol gösterilmiştir.
- İnsan, özgür bir varlıktır.
Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar
Ecel: Sözlükte geleceğe ait bir kavram olarak “belirlenmiş zaman,
muayyen bir müddetin sonu” anlamına gelir. Hayat süresinin sonu, ölüm vakti demektir.
Ömür: Doğumdan ölüme kadar geçen sınırlı zaman dilimidir.
Rızık: Sözlükte “yiyecek, giyecek ve faydalanılacak her şey; yağmur; bağış; pay, nasip” gibi anlamlara gelir. Terim olarak Allah Teala’nın canlılara yeme, içme ve başka hususlarda yararlanmak üzere verdiği her şeyi ifade eder. Ehl-i sünnet âlimleri rızkı “Cenâb-ı Hakk’ın hayatlarını sürdürebilmeleri için canlılara verdiği her türlü şey” şeklinde tarif etmişlerdir. Onlara göre gayri meşrû yollardan elde edilen imkânlar (haram) da rızık kavramına dahildir.
Başarı ve Başarısızlık: Dinimize göre başarı Allah’tandır (c.c). Kul herhangi bir işte başarılı olmak için çalışır, gayret gösterir. Ama o iş sonunda başarıya ulaşabilmesi Allah’ın (c.c) takdiriyle mümkün olur. Bir de neyin başarı neyin başarısızlık olduğunu biz tam anlamıyla bilemeyiz. Hele hele günümüzde bu kavram çok yanlış yerlerde kullanılabilmektedir. Asıl başarı Allah’ın (c.c) rızasını kazanabilmektir.
İnsan, iradesini doğru yolda kullanıp güzel şeylere yönelirse başarı kazanır. Buna “tevfik” denir.
İnsanın yanlışa yönelmesi ve kötü olanı tercih etmesiyle başarısızlık gelir. Buna da “hızlan” denir. Hızlan, Allah’ın (c.c) yanlış yönde hareket eden kulundan yardımını kesmesidir.
Tevekkül: Tevekkül kelime olarak güvenmek, dayanmak, bir işi başkasını vekil tutarak ona havale etmek gibi anlamlara sahiptir. Kavram olarak yapılması gereken her şeyi yaptıktan sonra Allah’a (c.c) dayanıp güvenmek, sonucunu Allah’a (c.c) bırakmak anlamında kullanılmaktadır.
Bir çeşit kader vardır ki onun gerçekleşmesi Allah (c.c) tarafından kesin hükme bağlanmıştır. Bu hükmü verilen şeyin gerçekleşmesi kaçınılmazdır. Buna “kazâ-i mutlak” denir. Bir çeşit kader vardır ki onun gerçekleşmesi bazı sebeplere bağlanmıştır. Buna “kazâ-i muallak” denir. Yani sonucu bazı sebeplere bağlanmış kaza demektir. İşte dua ve sadaka bu kısımda fayda verir. Kul, neyin neye sebep yapıldığını bilmediği için sadaka, dua, tevbe, istiğfar, zikir, ibadet, taat gibi hayırlı sonuç verecek bütün sebeplere sarılmalıdır. Bunun muhakkak faydasını görecektir.
Hayr ve Şer: Hayr, sözlükte iyi ve faydalı iş demektir. Terim olarak Allah’ın (c.c) emrettiği, razı olduğu ve sevdiği davranışlar anlamına gelir. Şer ise, kötü ve fena iş demektir. Terim olarak ise Allah’ın (c.c) yasakladığı ve hoşnut olmadığı, sonuçta yerilen ve cezayı hak eden davranışlar anlamına gelir.
Hidayet: Doğru yol, hidayete ermek ise doğru yolu bulmak demektir. Hidayet, terim olarak küfür ve şirk gibi kötü yollardan kurtularak kişinin amacına ulaşması ve doğru yolu bulması anlamında olumlu bir içeriğe sahiptir.
Dalalet: Yanlış yol; dalalete düşmek ise yoldan çıkmak, şaşırmak, kaybolmak, sapıklık veya sapkınlık demektir. Bu anlamda dalalet, yoldan ayrılarak doğru olanı terk etmek anlamına gelir. Dalalet terim olarak kişinin Allah’ın (c.c) gösterdiği doğru yoldan saparak başka yollara girmesidir.
Kader ve kazayi daha iyi anlamak içi şu videoyu izlemek yerinde olacaktır.
Kader ve Kaza Konusuna Ait Testler
Kader ve kaza konusuna ait bu özetten sonra konu hakkında bilgilerinizi yoklayabilirsiniz. Kaza ve kader konusuna dair hazırladığımız test sorularını online olarak çözmek için lütfen aşağıdaki linklere tıklayınız.
